Modern dünyada, çocuk gelişimi üzerine birçok bilgiyi edinebiliyoruz. Bebek ve çocukların fiziksel, duygusal ihtiyaçlarının neler olduğunu ve bu ihtiyaçlarını karşılarken nelere dikkat etmemiz gerektiği hakkında birçok kaynak bulabiliriz. Bu bilgiler özellikle 3 yaşa kadar oldukça yol gösterici ve hayatımızı kolaylaştırıcı oluyor. 3 yaş diyorum çünkü 3 yaşa doğru artık dünyayı, çevresini ve kendini tanımak için çeşitli sorular sormaya başlıyor. Her çocuk biriciktir o yüzden de soruları, sorgulamaları ve deneyimleri de biriciktir. Peki bizler bu noktada çocukları P4C ile anlamak için neler yapmalıyız ?
60’lı yıllarda Matthew Lipman, Amerika’daki tartışma kültürünü ve eğitim sistemini eleştirmesiyle temellerini atmış. Bu yöntemle felsefi sorgulama pratiğini yaygınlaştırmayı amaçlamış. Eleştirel, yaratıcı ve derinleşme becerilerinin kazanılmasını hedeflemiş. Yani tam da çocuklarda görmek istediğimiz tüm süreçleri bu yöntemle kazandırılmasını amaçlamış.
P4C (çocuklar/topluluklar için felsefe) yönteminde öğretmen yoktur. Süreci yöneten bir kolaylaştırıcı vardır.
Çocuklar İçin Felsefe (Philosophy for Children) Nedir ?
P4C aslında felsefe dersi değildir ancak felsefe temel kavramlarından, filozoflardan beslenir. Kolaylaştırıcının en önemli fonksiyonu ise kendi fikirlerini empoze etmemesidir. Çocukların/toplulukların düşünerek, sorgulayarak, tartışarak kendi fikirlerini oluşturması beklenir. Bilgi pasif bir şekilde aktarıldığında öğrenmesi ve yaşanması zordur. İçselleştirmek için kendimizin bazı çıkarımlar yapıp, deneyimlememiz gerekir.
Atölyede çocuklar halka şeklinde oturur, grup kuralları beraber belirlenir. Bir uyaran ile başlar süreç. Bir hikaye, bir şarkı, bir yaşanmışlık… Bu uyaranların içerisinde felsefi bir mesele vardır. Çocuklarda bu uyaranla beraber meseleyi “çözmeye” çalışır. Kolaylaştırıcı, her çocuğun fikrini dinler. Herkes güven ortamında düşüncesini ifade edebilir. Çocukların ifadelerini körüklemek için ortaya atılan, görüşlere katılan var mı? Katılmayan var mı? Neden? gibi sorular sorulur. Görüşlerini çünkü ile başlayan cümleler ile güçlendirmeleri beklenir. Derinleştikçe fikirlerin değişebileceğini yaşarlar ve bu süreç her çocuk için çok kıymetlidir. Bazen kendi fikirlerini inançlı bir şekilde savunan ve değiştirmeyenler de olur elbette. Bu durumda kendi içinde anlaşılır ve kıymetlidir.
P4C Kazanımları Nelerdir?
Çok genel bir çerçevede anlatmaya çalıştığım bu yöntemin, çocukları anlamak konusunda çok yararını gördüm. Sahada yaptığım çocuk ve ergen görüşmelerimde bana belirttikleri görüşleri bu yöntem ile derinleşmelerini sağlamaya çalışırım. Kendini ifade etmeye başlayan her çocuğa küçük değişikliklerle uygulanabilir.
Mesela 3 yaşında bir çocuk markette almadığınız atıştırmalık için ağlarken sakin kalıp şu an onu almadığımız için sinirli-kızgın-mutsuzsun, seni anlıyorum. Bana neden onu yemeyi istediğini anlatır mısın? gibi kalıpları kullanmayı denemek ister misiniz ? Burada ilk başta duygularını yansıttığınız için sakinleşmeye başlayacaktır. Sonra neden istediğini düşünecek ve size sunacaktır. Siz de o noktada neden almadığınızı kısa cümlelerle anlattıktan sonra orta yolu kendi aile ve o zamanın dinamiğine göre ortak karar verebilirsiniz.
Yukarıda anlattığım örnekte altını çizmek istediğim bir iki nokta bulunmaktadır. Öncelikle sizin sorunuzu anlayabilecek durumda mı onu gözlemleyin. İnatlaşmak için iki kişiye ihtiyaç vardır. Yani çocuğunuz tek başına inatçılık yapmaz. Argümanı sizi tatmin ettiyse fikrinizi değiştirmekten korkmayın, unutmayın ki bu yöntem fikrinizi empoze etme yöntemi değildir. Her zaman işe yaramayabilir ama emin olun çocuğunuzla ilişkinizde ve çocuğunuzun kendiyle ilişkisinde anlamlı gelişmeler olacaktır.
Böyle düşündüğünü bilmiyordum bana söylediğin için teşekkür ederim gibi cümlelerden bol bol kullanın. Çocuğunuz sizinle her şeyi konuşabilmesi için bu geri dönüşler çok değerlidir.
Qbicart’ta bu yöntem ile çocuklarla buluşuyorum ve ileride yetişkinlerle buluşacağım. Fikirler havada uçuşsun, ayağı yere basanlarla dans edelim…
